JAMIE UYS

 

JAMIE UYS (ur. 1921 r., zm. w 1996 r.) - najbardziej znany południowoafrykański filmowiec. Filmy tworzy już od lat 50., chociaż przez następne dwie dekady nie dał się szerzej poznać poza granicami RPA, jak wielu innych interesujących reżyserów z tego kraju ponoszących skutki międzynarodowego bojkotu z powodu apartheidu. W końcu znalazł jednak sposób by zrobić błyskotliwą karierę filmami, w których objawił niezwykłe poczucie humoru. "Bogowie muszą być szaleni" I i II oraz "Zabawni ludzie" I i II stały się światowymi przebojami. Jego oryginalny, komediowy styl znalazł swoich naśladowców w... dalekich Chinach ("Bogowie chińscy muszą być zabawni"), ale chińska podróbka z filmami Uysa nie miała już wiele wspólnego. Cenione są też jego filmy poświęcone przyrodzie, a zwłaszcza nagrodzony Złotym Globem "Zwierzęta są piękną społecznością".

GDZIEŚ DALEKO W BUSZU (Daar doer in die bosveld) - 1951
GDZIEŚ DALEKO W MIEŚCIE (Daar doer in die stad) - 1954
LORD WUJEK PETE (Lord Oom Piet) - 1962
KAŻDA DROGA WIEDZIE DO PARYŻA (All the Way to Paris) - 1965
DINGAKA - 1965
PROFESOR I KRÓLOWA PIĘKNOŚCI (Professor en die Prikkelpop) - 1968
ZAGINIONY NA PUSTYNI (Dirkie) - 1969
ZWIERZĘTA SĄ PIĘKNĄ SPOŁECZNOŚCIĄ (Animals Are Beautiful People) - 1974
ZABAWNI LUDZIE (Funny People) - 1977
BOGOWIE MUSZĄ BYĆ SZALENI (The Gods Must Be Crazy) - 1980
ZABAWNI LUDZIE II (Funny People II) - 1983
BOGOWIE MUSZĄ BYĆ SZALENI II (The Gods Must Be Crazy II) - 1989

 

Gdzieś daleko w buszu (Daar doer in die bosveld)
scen. i reż.: Jamie Uys; RPA 1951 (62 min)
w.: Jamie Uys, Hettie Uys, Jurg du Preez


Gdzieś w buszu Hans Botha prowadzi przeciętną farmę. Pewnego dnia jego sąsiad prosi go o odebranie nowej nauczycielki z dworca autobusowego. Nieśmiały Hans jest zaniepokojony. Mówi przyjacielowi, że nie potrafi rozmawiać z kobietami. Wsiada jednak do swego starego grata, który na domiar złego nie ma hamulców. Dociera w końcu na dworzec, gdzie nauczycielka Martie cierpliwie na niego czeka. Młoda, piękna dziewczyna tak onieśmiela Hansa, że ten przez przypadek zgniata jej pudło z kapeluszami. Martie jest zła, a Hans… zakochany.

 

Lord Wujek Pete (Lord Oom Piet)
reż.: Jamie Uys; scen.: Jamie Uys, Emil Nofal; zdj.: Judex C. Viljoen; muz.: Roy Martin; RPA 1962 (80 min)
w.: Jamie Uys, Hettie Uys, Arthur Swemmer, Bob Courtney, Madeline Usher, Morne Coetzer


Zagorzały zwolennik afrykańskiej Partii Nacjonalistycznej wuj Piet Kromhout kandyduje w wyborach przeciwko swemu sąsiadowi, Sir Davidowi, który reprezentuje Partię Zjednoczenia. Dwóch farmerów kłóci się o politykę, podczas gdy ich własne dzieci darzą się gorącym uczuciem. Pewnego dnia wuj Piet dostaje szokującą wiadomość, iż otrzymał angielski tytuł szlachecki. Nie jest to zaszczytne miano w partii afrykańskich nacjonalistów, dlatego nowo mianowany lord najchętniej zrzekłby się nominacji. Jedyny sposób, aby tytuł został mu odebrany, to wyzwać na pojedynek innego szlachcica jak Sir David i dać się pokonać. Ale przegrać z wyborczym konkurentem? Nigdy!


 

Każda droga wiedzie do Paryża (All the Way to Paris)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Manie Botha; muz.: Sam Sklair; RPA 1965 (84 min)
w.: Jamie Uys (Igor Strogoff), Bob Courtney (Granger J. Wellborne), Reinet Maasdorf (Tanya Orloff), Angus Neill (Johnny Edwards), Joe Stewardson (Ed Sloane), Arthur Swemmer (Anzonia)


Amerykańscy i rosyjscy delegaci na konferencję zostają wmanewrowani w pieszy wyścig z Aten do Paryża. Ich kontynentalna podróż wiodąca przez Grecję, Jugosławię, Włochy, Szwajcarię, Lichtenstein aż do Francji, pełna będzie niespodzianek, ale także komicznych sytuacji.


Dingaka
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Manie Botha, Judex C. Viljoen; muz.: Eddie Domingo, Bertha Egnos, Basil Gray; RPA 1965 (98 min)
w.: Stanley Baker (Tom Davis), Bob Courtney (kapelan więzienia), Ken Gampu (Ntuku Makwena), Gordon Hood (oskarżyciel)Alfred Jabulani (Mpudi), Siegfried Mynhardt (sędzia)


Członek afrykańskiego plemienia szuka zemsty na ludziach, którzy zamordowali jego córkę. Jego krucjata doprowadza go przed sąd „białych”, gdzie sprawiedliwość dla „czarnych” nie istnieje... Jedyną nadzieją Ntuku jest jego obrońca – Tom Davis.


Profesor i królowa piękności (Professor en die Prikkelpop)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Freddy Ford; RPA 1968
w.: Jamie Uys (Professor Hans Botha), Reinet Maasdorp (Katya Skorzeny), Tani de Lange (Sue Pearson), Bernadette da Silva (Serena Price), Gert van den Bergh (Dr. Hattingh), Gorgon Mulholland (Joe)


W celu zwiększenia nakładu gazeta organizuje konkurs piękności. Jeden z dyrektorów, roztargniony, młody wdowiec, profesor Hans Botha, zostaje wyznaczony jako eskorta dla dziewcząt. Profesor zakochuje się w jednej z uczestniczek konkursu. Okaże się jednak, że trafił nie tylko na miłość, ale także spisek i szantaż...


Zaginiony na pustyni (Dirkie)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Herman Esterhuizen, Johann Schutte; muz.: Gilbert Gibson, Art Heatley, William Loose, Sam Sklair; RPA 1969
w.: Wynand Uys (Dirkie), Jamie Uys (Anton), Lady Frolic of Belvedale (Lolly), Wilhelm Esterhuizen (Smitty), Sue Burman (Joan), Jan Bruijn (Colonel)


Wzruszający film o sile ludzkiego ducha. Na pustyni Kalahari rozbija się samolot. Katastrofę przeżywa mały Dirkie. Chłopiec będzie zmuszony wyruszyć w podróż przez pustynię za towarzysza mając tylko wiernego psa. Cały czas będzie  jednak wierzył, że kochający ojciec go znajdzie…

 

Zwierzęta są piękną społecznością (Animals Are Beautiful People)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Jamie Uys; RPA 1974 (92 min)
narrator: Paddy O'Byrne
Złoty Glob’ 1975 za najlepszy film dokumentalny

Humorystyczny dokument, w którym przez rok podpatrujemy życie zwierząt skupiających się wokół oazy na pustyni Afryki Wschodniej. Najważniejszy jest tu czas, gdy oczko wypełnia się wodą, a drzewa pełne są owoców. Zdarzy się jednak, iż kilka wpadnie do wody i zaczyna fermentować. Wtedy okazuje się, że nawet zwierzęta miewają porannego kaca... Podejrzymy tu też wiele innych aspektów życia codziennego zwierzęcej społeczności, którą tworzą m.in. słonie, małpy czy żółwie.


Zabawni ludzie (Funny people)
reż.: Kobus Kruger, Jamie Uys; scen.: Jamie Uys; zdj.:  Buster Reynolds,  Peet Rossouw,  Jamie Uys; muz.: Kobus Kruger, Roelf Van Jaarsveld, RPA 1977 (90 min)


Seria skeczy stawiająca przypadkowych ludzi w niezręcznych sytuacjach. Przykładem niech będzie człowiek uwięziony w małej skrzynce na listy, proszący przechodniów o pomoc, ciekawe zastosowanie linii produkującej ciasta czy dwóch mężczyzn próbujących przenieść wielką szafę przez automatyczne drzwi...

 

Bogowie muszą być szaleni (The Gods Must Be Crazy)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Robert Lewis, Buster Reynolds; muz: John Boshoff; Bostwana 1981 (104 min)
w.: Marius Weyers (Andrew Steyn),  Sandra Prinsloo (Kate Thompson), N!xau ( Xixo),    Louw Verwey (Sam Boga), Michael Thys (Mpudi),   Nic De Jager (Jack Hind), Joe Seakatsie (Fanyana H. Sidumo),     Brian O'Shaughnessy (Pan Thompson), Vera Blacker (Pani Thompson), Ken Gampu (prezydent), Jamie Uys (pastor)


Xixo oraz buszmeni z jego plemienia żyją tak, jakby przez ostatnie pięć tysięcy lat nic się nie zmieniło. Pewnego dnia z nieba spada pusta butelka po Coli i za sprawą hojnego "daru bogów" życie naszych bohaterów staje na głowie - plemię zaczyna o nią walczyć. Xixo wyrusza więc na wyprawę, by zwrócić mistyczny prezent. Na swej drodze spotyka romantycznego mikrobiologa, zwariowaną nauczycielkę i bandę terrorystów. Wszyscy zostają uwikłani w nieprawdopodobną intrygę, która mogła się zdarzyć tylko w "cywilizowanym" świecie.


Zabawni ludzie 2 (Funny pe ople 2)

scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Buster Reynolds; muz.: Sam Sklair; RPA 1984 (89 min)

Kolejna dawka skeczy spod ręki Jamie’go Uys’a. Tym razem podejrzymy między innymi robotnika, który sądzi, że wysadził w powietrze cały budynek. Co lepsze, zaczyna też podejrzewać, iż jeśli naciśnie ponownie ten sam guzik, budynek powróci na swoje miejsce...

 

Bogowie muszą być szaleni 2 (The Gods Must Be Crazy 2)
scen. i reż.: Jamie Uys; zdj.: Buster Reynolds; muz.: Charles Fox; RPA, Botswana, USA 1989 (94 min)
w.: N!xau (Xixo), Lena Farugia ( Dr Ann Taylor), Hans Strydom ( Dr Stephen Marshall), Nadies Xiri (Xisa), Richard Loring  (Eiros  Jack), Paddy O'Byrne (narrator), Erick Bowen (Mateo)


Kontynuacja zwariowanej komedii rozgrywającej się na pustyni Kalahari w Afryce Południowej. Bohaterem jest buszmen Xixo wychowany w duchu odwiecznych tradycji plemiennych i niemogący pojąć, czemu biali zawsze muszą postępować sprzecznie z najprostszymi zasadami życia w środowisku naturalnym. Tym razem Xixo wyrusza na ratunek swym dzieciom porwanym przez białych kłusowników, organizujących polowanie na słonie. Po drodze spotyka zagubioną Amerykankę Ann Taylor i jej towarzysza, zoologa Stephena Marshala, których samolot rozbił się na pustyni. Niebawem dołączają do nich dwaj żołnierze, walczący po przeciwnych stronach w wojnie plemiennej.