Jak hartował się terror

Przypadająca na ten rok setna rocznica rewolucji październikowej, to okazja do spojrzenia na wydarzenie, które wpłynęło na miniony XX wiek, z innej perspektywy niż ta utrwalona długoletnią, propagandową narracją. Żadnej rewolucji nie przeprowadza się w białych rękawiczkach. Ale tym razem fala terroru, jaka doprowadziła ją do zwycięstwa, została uruchomiona na niespotykaną dotąd skalę. 

1. Październik (Oktiabr) reż. Siergiej Eisenstein, ZSRR 1928 (96 min)

2. Doktor Żywago (Doctor Zhivago) reż. David Lean, USA/Anglia/Włochy 1965 (197 min)

3. Czekista (Czekist) reż. Aleksandr Rogożkin, Rosja 1992 (95 min)

4. Cielec (Tielec) reż. Aleksandr Sokurow, Rosja 2001 (104 min)

5. Żyła sobie baba (Żiła-była odna baba) reż. Andriej Smirnow, Rosja 2011 (156 min)

6. Udar słoneczny (Sołniecznyj udar) reż. Nikita Michałkow, Rosja 2014 (159 min)

 

Październik (Oktiabr) reż. Siergiej Eisenstein, ZSRR 1928 (96 min)

w.: Nikołaj Popow, Nikołaj Podwojski, Wasilij Nikandrow

Film nakręcony w formie fabularyzowanego dokumentu - rekonstrukcja przewrotu i wybuchu rewolucji październikowej w Piotrogrodzie w 1917 roku. Film uznawany za klasyka kina propagandy z pamiętną sceną szturmu rewolucjonistów na Pałac Zimowy porównywaną do sekwencji schodów odesskich z innego filmu Eisensteina, Pancernika Potiomkina z 1925 roku.

 

Doktor Żywago (Doctor Zhivago) reż. David Lean, USA/Anglia/Włochy 1965 (197 min)

w.: Omar Sharif, Julie Christie, Geraldine Chaplin

Oscary'1966 za scenariusz, zdjęcia,muzykę, scenografię i kostiumy; Złote Globy'1966 za najlepszy dramat, reżyserię, scenariusz, rolę męską (O. Sharif) i muzykę

Ekranizacja powieści Borisa Pasternaka, za którą otrzymał w 1958 roku literacką Nagrodę Nobla.   W wieku 8 lat Jurij Żywago zostaje sierotą. Przygarniają go przyjaciele jego nieżyjących rodziców. Chłopca łączy z ich córką Tonią wielka przyjaźń, która z czasem przeradza się w miłość.  Trwająca I wojna światowa, wywraca do góry nogami życie bohaterów. Młody lekarz Jurij trafia na front, gdzie poznaje Larę. Oderwani od własnych rodzin, głęboko idealistyczni, pomagają rannym żołnierzom i spędzają ze sobą mnóstwo czasu. Jednak wojna dobiega końca, zakochani Jurij i Lara muszą się rozstać. Wkrótce wybucha rewolucja październikowa i losy bohaterów znów się splatają.

 

Czekista (Czekist) reż. Aleksandr Rogożkin, Rosja 1992 (95 min)

w.: Igor Siergiejew, Aleksiej Połujan, Michaił Wasserbaum

Tytułowy „czekista” to szef gubernialnego Czeka Andriej Srubow, który wraz z dwoma współtowarzyszami codziennie wydaje wyroki śmierci na wszelkiego rodzaju „wrogów klasowych”. „Czekiści” nie bawią się w żadne procesy – po krótkim przesłuchaniu lub zaledwie odczytaniu nazwiska i oskarżenia wydają wyrok, jest on zawsze taki sam – rozstrzelanie, w którym kat osobiście uczestniczy. Wieczorem Srubow wraca do żony, której nie może uszczęśliwić i do rodziny, z którą nie ma o czym rozmawiać. Gdy mężczyzna zaczyna zastanawiać się nad sensem rewolucji i działalności Czeki, powoli popada w obłęd.

 

Cielec (Tielec) reż. Aleksandr Sokurow, Rosja 2001 (104 min)

w.: Leonid Mozgowoj, Maria Kuzniecowa, Siergiej Rażuk

Nika Awards'2002 za najlepszy film, reżyserię, scenariusz, zdjęcia, scenografię, rolę męską (L. Mozgowoj) i kobiecą (M. Kuzniecowa)

Akcja filmu toczy się w 1922 roku i ukazuje ostatnie chwile z życia Włodzimierza Lenina.  Wódz światowego proletariatu dogorywa w podmoskiewskim pałacu wśród zielonych łąk, zagajników i pastwisk.  Leży bezbronny, półnagi, bezceremonialnie traktowany przez ordynansów; obok żona, siostra, lekarz i przyszły kat Rosji Józef Stalin. Lenin zdaje się mieć umysł dziecka, nie pamięta tabliczki mnożenia, bełkocze coś pod nosem, przewraca się, czołga...Film nie jest ani historycznym ani politycznym zarysem ówczesnej epoki. Stanowi kontemplację nad losem człowieka u schyłku jego życia. 

 

Żyła sobie baba (Żiła-była odna baba) reż. Andriej Smirnow, Rosja 2011 (156 min)

w.: Daria Jekamasowa, Władisław Abaszin, Maksim Awierin

Nika Awards'2012 za najlepszy film, scenariusz, rolę kobiecą (D. Jekamasowa), drugoplanową rolę męską (R. Madjanow), scenografię i kostiumy

Epicki film o historii Rosji. Akcja toczy się w latach 1909-1921, w małej rosyjskie wiosce. W tym czasie przez Rosję przetacza się I wojna światowa, następnie rewolucja i wojna domowa. Na tym tle toczą się losy tytułowej Baby, przeciętnej, wiejskiej dziewczyny imieniem Warwara. Przez pryzmat jej życia i miłości zostają ukazane losy państwa i krwawe karty historii pokazane przez reżysera z naturalistyczną gwałtownością.  

 

Udar słoneczny (Sołniecznyj udar) reż. Nikita Michałkow, Rosja 2014 (159 min)

w.: Martins Kalita, Wiktoria Sołowiowa, Aleksiej Djakin

Nagroda za zdjęcia na MFF w Szanghaju; Rosyjskie Nagrody Filmowe'2015 za najlepszy film, zdjęcia, scenografię, kostiumy i muzykę

Spektakularnie zrealizowana opowieść o wielkiej miłości oparta na motywach dziennika „Przeklęte dni” i opowiadania „Udar słoneczny” Iwana Bunina. Głównym bohaterem obrazu jest kapitan armii carskiej, który podczas rejsu parowcem po Wołdze w 1907 roku przeżywa największą przygodę swojego życia. Granicząca z obłędem miłość do nieznajomej przeplata się ze smutną i ponurą rzeczywistością wojskowego obozu w Odessie w 1920 roku, do którego trafili oficerowie przegranej armii generała Wrangla.