ARCHEOLOGIA KINA

Wydawać by się mogło, że polski widz zna kinematografię amerykańską na wskroś, wszak repertuary kin pełne są hollywoodzkich nowości, a stacje telewizyjne raz po raz odgrzewają stare klasyki. A mimo to istnieje wiele filmów ważnych dla amerykańskiego kina, które pozostają w Polsce nieznane.

BEZDROŻE (Detour)

reż.: Edgar G. Ulmer
scen.: Martin Goldsmith
zdj.: Benjamin H. Kline
muz.: Leo Erdody
w.: Tom Neal (Al Roberts), Ann Savage (Vera), Claudia Drake (Sue Harvey), Edmund MacDonald (Charles Haskell)
prod.: USA 1945 (67 min)

„Bezdroże” to film pełen technicznych niedoróbek, gdzie oszczędność produkcji widać na każdym kroku, a mimo to amerykańska krytyka okrzyknęła go klasykiem kina noir, Biblioteka Kongresu wyróżniła jako „kulturowo, historycznie lub estetycznie ważny”, a magazyn „Time” umieścił na swojej liście 100 filmów wszechczasów.

Główny bohater i jednocześnie narrator filmu, Al (Tom Neal), jest utalentowanym pianistą zmuszonym do grania w podrzędnym nowojorskim lokalu, aby związać koniec z końcem. Jego dziewczyna (Claudia Drake), śpiewaczka w tej samej knajpie, także nie jest zadowolona ze swojej pracy, wyjeżdża więc do Hollywood szukać sławy. Al zostaje sam, ale gdy tęsknota daje o sobie znać, decyduje się podążyć za ukochaną. Dysponując jedynie skromną sumą pieniędzy, musi przemierzyć całe Stany autostopem. Kiedy jest już bez grosza przy duszy, ale prawie u celu, do samochodu zaprasza go nadziany bukmacher Charles Haskell (Edmund MacDonald) i zaczynają się kłopoty.

DOM NA NAWIEDZONYM WZGÓRZU (The House on Haunted Hill)

reż.: William Castle
scen.: Robb White
zdj.: Carl E. Guthrie
muz.: Von Dexter
w.: Vincent Price (Frederick Loren), Carol Ohmart (Annabelle Loren), Richard Long (Lance Shroeder), Alan Marshal (Dr. David Trent), Carolyn Craig (Nora Manning), Elisha Cook (Watson Pritchard), Julie Mitchum (Ruth Bridgers)
prod.: USA 1959 (75 min)

Bohaterem filmu jest ekscentryczny milioner Frederick Loren (Vincent Price), który wraz z żoną Annabelle (Carol Ohmart) zaprasza pięć starannie wybranych osób na przyjęcie do nietypowego miejsca – nawiedzonego domu. Atrakcje wieczoru: poczęstunek, alkohol, duchy, a może nawet jakieś małe morderstwo. Każdy, kto zdecyduje się zostać na przyjęciu całą noc, nad ranem otrzyma od gospodarza 10 000 $. Będzie musiał jednak przekonać się na własnej skórze, czy przyjęcie to zwykły dowcip bogatego dziwaka, czy w domu na nawiedzonym wzgórzu rzeczywiście straszy.

DZIWOLĄGI (Freaks)

reż.: Tod Browning
scen.: Tod Robbins
zdj.: Merritt B. Gerstad
w.: Harry Earles (Hans), Daisy Earles (Frieda), Olga Baclanova (Kleopatra), Henry Victor (Herkules), Leila Hyams (Venus)
prod.: USA 1932 (64 min)

Akcja filmu rozgrywa się w obozie cyrkowym, a jej motorem jest miłosny czworokąt. Zamożny karzeł Hans (Harry Earles) porzuca swoją narzeczoną, karlicę Friedę (Daisy Earles), gdy zakochuje się w pięknej Kleopatrze (Olga Baclanova), akrobatce „normalnego” wzrostu. Kleopatra ma jednak potajemny romans z Herkulesem (Henry Victor), cyrkowym siłaczem, a Hansa wykorzystuje jedynie jako bogatego sponsora i dostawcę prezentów, gdyż w głębi duszy gardzi wszystkimi „odmieńcami”. Kiedy jednak dowiaduje się, że karzeł jest właścicielem milionowej fortuny, wraz z Herkulesem ukuwa zbrodniczy plan: poślubi Hansa, by go otruć i odziedziczyć bogactwo. Nie zdaje sobie jednak sprawy, że „dziwolągi” trzymają się razem i podnieść rękę na jednego, to jak zadrzeć ze wszystkimi.

KARNAWAŁ DUSZ (Carnival of Souls)

reż.: Herk Harvey
scen.: John Clifford, Herk Harvey
zdj.: Maurice Prather
muz.: Gene Moore
w.: Candace Hilligoss (Mary Henry), Sidney Berger (John Linden), Frances Feist (Mrs. Thomas), Stan Levitt (Dr. Samuels)
prod.: USA 1962 (78 min)

Film rozpoczyna scena ulicznego wyścigu dwóch samochodów, z których jeden, pędząc przez most, wyłamuje barierkę i wpada do rzeki. Z trzech pasażerek na brzeg wydostaje się tylko główna bohaterka – Mary Henry (Candace Hilligoss), która, choć jest w szoku, cudownie uniknęła poważnych obrażeń. Kilka dni później Mary postanawia wyjechać do Utah, aby zapomnieć o tym tragicznym wydarzeniu. Zatrzymuje się w małym miasteczku, gdzie znajduje pracę jako kościelna organistka i próbuje rozpocząć nowe życie. Niestety, nawiedzają ją koszmary i wizje żywych trupów, a jej uwagę coraz silniej przyciąga opuszczone wesołe miasteczko, czyli tytułowe Carnival of Souls (oryginalny tytuł filmu jest dwuznaczny, gdyż słowo „carnival” w amerykańskim angielskim oznacza i „karnawał”, i właśnie „wesołe miasteczko”).

NAGLE (Suddenly)

reż.: Lewis Allen
scen.: Richard Sale
zdj.: Charles G. Clarke
muz.: David Raksin
w.: Frank Sinatra (John Baron), Sterling Hayden (szeryf Tod Shaw), James Gleason (Pop Benson), Nancy Gates (Ellen Benson), Kim Charney (Pidge)
prod.: USA 1954 (75 min)

Nagle to senna amerykańska mieścinka i rodzinne miasteczko państwa Bensonów. Ellen Benson (Nancy Gates) jest wdową po amerykańskim żołnierzu, która sama wychowuje syna Pidge’a (Kim Charney). Wciąż nosi w sercu żałobę i żal do Ameryki, że odebrała jej męża, i stara się wychowywać syna z dala od broni i przemocy. Dziadek Pop Benson (James Gleason) to z kolei były członek Secret Service i typowy amerykański patriota, dumny z tego, że jego syn zginął na wojnie w obronie kraju. Przyjacielem rodziny jest także szeryf Tod Shaw (Sterling Hayden), który chętnie swoją osobą wypełniłby pustkę w życiu Ellen.

REEFER MADNESS

reż.: Louis J. Gasnier
scen.: Lawrence Meade, Arthur Hoerl
zdj.: Jack Greenhalgh
w.: Dorothy Short (Mary), Kenneth Craig (Bill), Warren McCollum (Jimmy), Lilliam Miles (Blanche), Dave O’Brien (Ralph), Thelma White (Mea), Carleton Young (Jack)
prod.: USA 1936 (66 min)

Fabuła opowiada historię trójki nastolatków z dobrych domów: Jimmiego (Warren McCollum), Billa (Kenneth Craig) i Mary (Dorothy Short). Jimmy to złota rączka, wszystko potrafi naprawić. Mary jest siostrą Jimmiego i dziewczyną Billa. Razem z chłopakiem uwielbiają czytać Szekspira, a w chwilach miłosnego uniesienia cytują sobie nawzajem „Romea i Julię”. Bill to także wybitny tenisista. Cała trójka dobrze się uczy, ma ciekawe zainteresowania i w ogóle należy do „zdrowej amerykańskiej młodzieży”. Niestety, popadają w złe towarzystwo: palaczy i dilerów marihuany. Już po zapaleniu pierwszego skręta wciąga ich spirala nierządu, zbrodni i szaleństwa.

ZAGINIONY ŚWIAT (The Lost World)

reż.: Harry O. Hoyt
scen.: Arthur Conan Doyle, Marion Fairfax
zdj.: Arthur Edeson
muz.: Frank S. Truda
w.: Wallace Beery (prof. Challenger), Lewis Stone (Sir John Roxton), Bessie Love (Miss Paula White), Lloyd Hughes (Edward E. Malone), Arthur Hoyt (prof. Summerlee)
prod.: USA 1925 (64 min)

„Zaginiony świat” jest ekranizacją książki Sir Arthura Conana Doyle’a pod tym samym tytułem. Ekscentryczny profesor Challenger (Wallace Beery) zwołuje zebranie najznamienitszych brytyjskich uczonych, aby przedstawić im swoje najnowsze odkrycie – dinozaury wciąż żyją na Ziemi w niezbadanej części wenezuelskiej dżungli. Gdy nie jest w stanie poprzeć swoich słów dowodami i zostaje wyśmiany, wyzywa swoich kolegów po fachu, by wyruszyli z nim na daleką i niebezpieczną wyprawę do tytułowego zaginionego świata.

Choć film opowiada historię jakich, To tutaj po raz pierwszy połączono w obrębie jednej klatki filmowej animację poklatkową z grą żywych aktorów.